Öz Eleştiri: Yapın Yapın Yapın!

• Mesela arızalı bir dişimiz vardır,  o dişimiz sürekli olaraktan ağrır, oradaki dişi çektirsek bir daha diş ağrısı yaşamayacağımızı biliriz; ancak bir türlü doktora gidip de dişimizi çektiremeyiz; çünkü dişimiz çekilirken yaşayacağımız acının yaşadığımız diş ağrısından daha büyük olacağını düşünürüz ve neticesinde kronik bir şekilde diş ağrısı çekmeye razı oluruz.
• İşte aynı şuanda paylaştığım diş örneğinde olduğu gibi öz eleştiri yapmak da bizlere ruhen bir acı verir ve bizlerde bu acıyı yaşamamak için öz eleştiri yapmaktan sürekli olarak kaçarız.

Peki özeleştiri yapmayaraktan neyi kaybederiz?

• İlk olaraktan şunu söyleyeyim ki hayatımız içerisindeki karşılaştığımız sonuçların neticesinde özeleştiri yapmamanın tam tersi, yani zıt durumu hayatı şikayet etmektir. (Bkz: hayatı şikayet eden insanın anotomisi)
• Yani kendimizde hiçbir kusur bulmamak, hata aramamak veya nerede yanlış adım attığımızı sorgulamamaktır.
• Bir insan aslında hayatı şikayet etmeyi tercih ederekden kendi omuzlarındaki yükü çok kolay bir şekilde atmayı tercih etmektedir.

Mesela 30 yaşına gelmiş ancak hiçbir başarı elde edememiş bir insanın “bana ailem hiçbir zaman destek vermedi, bana şu destek vermedi, bu destek vermedi, insanlar hep benim zamanımı çaldı” gibi şeyler demesi kendi başarısızlığını diğer insanların veya diğer faktörlerin üzerine yıkıp tamamen kendini rahatlatmaya çalışması buna en güzel bir örnektir.

Nitekim bir kişiye gerçek anlamda ailesi destek vermemiş olabilir, bazı insanlar onun zamanını çalmış olabilir ancak ve ancak bu gibi etkenler kişinin başarısız olmasındaki asıl nedenler değildir. Kişinin başarısız olmasındaki asıl nedenler mesela öz disiplin eksiliğidir, erteleme hastalığına sahip olmasıdır, anı yaşama saçmalığına kapılmasıdır. Ve bunun gibi birçok şeylere kapılıp gitmesidir.

İşte kişi, özeleştiri yapmayaraktan kendi başarısızlığını hayatın ve diğer insanların üzerine yıkaraktan aslında kendi başarısının, gelişiminin önünde duran asıl gerçekleri görememektedir. Göremediği için de hiçbir konuda gelişim gösterememektedir. Nitekim bir kişinin bir konu da gelişim göstermeye başlayabilmesi için en temel düzeyde kendisinde olan eksiklikleri fark etmesi gerekmektedir. Eğer kişi kendisinde olan eksiklikleri fark edemez ise nasıl kendisini geliştirebilecek ki? Daha doğrusu neden kendisini geliştirmek için uğraşsın ki? Çünkü zaten kendince tamdır.

İşte sevgili dostlarım bu sebeplerden ötürü mutlaka ama mutlaka özeleştiri yapmanız gerekmektedir. Peki öz eleştiri nasıl yapılır? Öz eleştiriye örnek verir misin? diye soracak olursanız, sizlere kısaca bunu da açıklamak isterim.

Öz Eleştiri Nasıl Yapılır?

Öz eleştiri nasıl yapılır? Sorusuna cevap vermeden önce sizlere ilk olaraktan “öz eleştiri nedir?” bu sorunun cevabını vermek istiyorum. Nitekim öz eleştirinin ne olduğunu bilmeden kendi adınıza öz eleştiri yapamazsınız. Peki öz eleştiri nedir?

• Öz eleştiri, en temel düzeyde “Ben zamanında şurada şu hatayı yaptım, şu yanlış kararı aldım” diyebilmek ve sizlere acı verecek olan bazı gerçekleri kabul etmektir.
• Öz eleştiriye örnek vermem gerekirse mesela  bir kişinin zamanında belirli korkuları  yüzünden harekete geçememesi, bu doğrultuda bazı hayatının fırsatlarını kaçırması ve “zamanında sadece şu korkumdan ötürü şu başarıyı kaybettim” demesi öz eleştiriye çok güzel bir örnektir. Bu özeleştiri kişiye acı verir ancak bir o kadar da “korku duygusuna kapılıp harekete edememesi halinde ise neler kaybedeceğini” öğretir ve neticesinde kişi bilinçlenir. Artık korkularını hissettiği durumlarda daha yapıcı kararlar alıp, korku duygusuna rağmen harekete geçer. En nihayetinde ise artık hayatında daha başarılı olur.

Bakın sadece ufak bir öz eleştiri bile kişinin hayatındaki diğer başarılara yol açabilmektedir. İşte bu yüzden özeleştiri yapmak oldukça önemlidir. Peki asıl sorumuza gelelim, öz eleştiri nasıl yapılır?

1. Kendinize Zaman Ayırın

Bazı konulardaki eksikliklerinizi, noksanlarınızı veya geçmişte yapmış olduğunuz hataları anlamak ve bu konuda kendinize dair bir yorumda bulunmak için ilk başta kendinize zaman ayırmalısınız. Biz insanların aslında en çok yapmadığı şey kendimize zaman ayırmaktır. Burada kendimize zaman ayırmak kavramından kastım gerçekten kendinize zaman ayırmak! Yani öyle bir elinizde telefon, karşınızda televizyon ile kendinize zaman ayırmış olmuyorsunuz.

Kendinize gerçekten zaman ayırmak için tüm dış uyaranlardan uzaklaşmanız, hatta elinize bir kağıt kalem alıp hayatınızın gidişatını sorgulamanız gerekir. Hayatım nereye gidiyor? Doğru mu yapıyorum? Yaptığım yanlışlar neler? Almış kararlar doğru mu? diye sorgulamanız lazım.

• İşte ayda bir kerede olsa bunu yapabiliyorsanız siz gerçekten kendinize zaman ayırıyorsunuz demektir ve bu şekilde yaparaktan, kendinize bu ve benzeri soruları soraraktan özeleştirinin de kapılarını açıyorsunuz ki zaten bizim amacımızda bunu yapabilmektir.

Bu yüzden dostlarım özeleştiri yapmak adına sizlere ilk tavsiyem kesinlikle ama kesinlikle  ayda bir kere olsa kendinize zaman ayırmanız ve hayatınızın gidişatına dair bazı soruları kendinize yöneltmeniz  yönünde olacaktır.

2. Eleştirileriniz Yapıcı Olsun 

Kendinizi eleştirmek ile kendinize hakaret etmek arasında büyük bir fark vardır. Kendinize hakaret etmek sizin psikolojinize zarar verecek iken öz eleştiri yapmak daha yapıcı kararlar almanızı sağlar.

Mesela “ben aptalım” demek bir özeleştiri değildir. Bu tamamen sizin özgüveninize zarar verecek olan kendinize yapmış olduğunuz bir hakarettir. Bunun size hiçbir faydası olmaz. Ancak “ben şurada şu eylemi gerçekleştirerekten hata yaptım, aslında doğru olan şunu yapmamdı” demek ve kendi yanlışlığınızı görmek  bir öz eleştiridir ve bu öz eleştiri sizin daha yapıcı kararlar almanızı sağlar.

3. Öz Eleştirinizi Dozunda Yapın (Duygularınızı Katmayın) 

Dostlar öz eleştiri yaparken birinci önceliğimiz daha yapıcı kararlar alıp gelişimimizi sağlamaktır. Öz eleştiri yaparken ki amacımız geçmişte yapmış olduğumuz hatalara karşı ahlanıp vahlanıp, kendimize sitem etmek değildir!

• Bu yüzden hayatınıza dair herhangi bir öz eleştiri yapacağınız zaman öz eleştirinizi dozunda yapın, yani duygularınızı pek fazla işin içerisine katmayın. Çünkü emin olun ki hissedebileceğiniz o pişmanlık duygusunun veya herhangi bir duygunun sizlere hiçbir faydası olmayacaktır. Sadece o anda modunuzu düşürecektir o kadar.
• Bu doğrultuda sizlere tavsiyem özeleştiri yapacağınız zaman kendi eksikliklerinizi, noksanlıklarınızı görün bunları gerekirse bir kağıda not edin. Ancak ve ancak hissedebileceğiniz o duygulara kapılmayan “geçmişte kaldı” telkinini kendinize verin ve alacağınızı alıp yolunuza devam edin..!