Bizans’ta karmaşa günleri

O yıllarda Anadolu’da Doğu Roma ya da diğer adıyla Bizans İmparatorluğu hüküm sürüyordu. Bizanslıların bünyesinde Ermeniler, Kürtler, Gürcüler, Abazalar, Slavlar, Peçenekler ve Uz Türkleri de vardı. Bu topluluklar, Bizans İmparatorluğu’nda azınlık olarak yaşıyor, orduda paralı asker olarak görev alıyordu. Ancak Roma kökenli olmayan tüm bu topluluklara siyasi ve askeri anlamda baskılar söz konusuydu.

Alparslan’ın fetih planları yaptığı günler, aynı zamanda Bizans İmparatorluğu’nun politik karmaşalarla boğuştuğu bir döneme denk geliyordu. Bizans’ı, eşini bir süre önce kaybeden İmparatoriçe Eudoxie yönetiyordu. Ne var ki İmparatoriçe, devlet yönetiminde pek başarılı sayılmazdı. Ortaya çıkan otorite boşluğu imparatorluğu tehlikeye sokuyordu. Bunun üzerine İmparatoriçe Eudoxie’nin evlenmesine karar verildi. Eudoxie, kendisine önerilen adayların aksine o sıralarda zindanda tutulan Romen Diyojen’i tercih etti. Diyojen, Bizans ordusunda büyük başarılar elde etmiş bir komutandı.

Anadolu kapısı aralanıyor

Karşı cephedeki Selçuklular ise henüz yeni kurulmuş bir devletti. Dandanakan Savaşı’ndan sonra Horasan ve İran’a hakim olan Selçuklu Devleti, fetih politikasını batıya ilerleme üzerine kurdu. Bunun için Selçuklular, batıdaki komşuları Bizans İmparatorluğu’na sık sık sefer düzenliyordu. Çünkü Anadolu toprakları Selçuklular için hem yurt edinmek hem de İslam dinini yaymak için ideal bir coğrafyaydı.

Selçuklular fetih çalışmalarında istila politikası yürütmeden ve halka zulüm etmeden ilerliyorlardı. Sadece Bizans askerlerini hedef alarak hareket ediyorlardı. Bu durum Selçuklular adına olumlu bir izlenim bırakıyordu. Halkın olası bir durumda Selçuklu idaresini tercih etmesi hiç de şaşırtıcı olmayacaktı. Tüm bu gelişmelerin ardından Bizans İmparatorluğu’nun telaşa kapılması kaçınılmazdı. Türkler, adım adım Anadolu’ya ilerliyordu.

Ünlü komutan Romen Diyojen, Bizans İmparatorluğu tahtına çıktıktan sonra ilk iş olarak büyük bir ordu kurdu. Yaklaşık 200 bin kişilik ordunun asli unsuru Rum ve Ermeni askerlerdi. Bu birliklerin yanı sıra Slav, Got, Alman, Frenk, Gürcü, Uz, Peçenek ve Kıpçaklardan oluşan paralı güçler de vardı. Ancak çok kimlikli ordunun tek elden yönetilmesi zordu. İmparator Diyojen’in ünlü bir hanedana mensup olmaması da otorite sağlaması açısından sorun yaratıyordu.

İki ordu karşı karşıya geliyor

Malazgirt’teki Bizans ordusunun sol kanadında Rumeli kuvvetleri, sağ kanadında Uz askerleri yer alıyordu. Merkez hattın başında bizzat Romen Diyojen bulunuyordu. Gerideki kuvvetlere ise Diyojen’in üvey oğlu Andronikos komuta ediyordu.

Buna karşılık Selçuklu Sultanı Alparslan’ın, yalnızca Müslüman Oğuz Türkleri’nden oluşan 50 bin kişilik ordusu vardı. Alparslan’ın ordusunda iyi silahlanmış 4 bin hassa askeri, 40 bin atlı ve bin kadar da gönüllü asker bulunuyordu. Sayıca küçük olan ordunun en büyük avantajlarından biri, yönetim kadrosundaki tecrübeli komutanlardı. Savatekin, Sanduk, Afşin, Süleyman Şah, Altuntaş, Atsız, Aksungur, Danişmend, Artuk, Saltuk, Çavlı, Çavuldur, Mengücek, Gevherayin, Porsuk, Bozan gibi zamanın büyük kumandanları Alparslan’ın ordusunda yer alıyordu.

İstanbul’dan gelen Bizans ordusu ve Halep’ten ilerleyen Türk ordusu, 26 Ağustos Cuma günü karşı karşıya geldi. Malazgirt Kalesi yakınlarında, Van Gölü’nün 45 kilometre kuzeyinde tarihin akışını değiştiren muharebelerden biri böylece başlıyordu.

Savaştan önce barış teklifi

Sultan Alparslan, Bizans ordusu ile çarpışmaya başlamadan önce Romen Diyojen’e elçi gönderdi ve barış teklifinde bulundu. Ancak İmparator Diyojen, öne sürülen barış şartlarını kabul etmedi. Üstelik gelen elçiye kibirle şu soruyu sordu: “Benim ve atlarım için İsfahan şehri mi, yoksa Hemedan mı daha iyi olur?” Alparslan’ın hazır cevap elçisi bu soruya, “Atlarınız için Hemedan iyidir, size gelince; onu bilmiyorum” yanıtını verdi. Bu cevap, Romen Diyojen’in hoşuna gitmedi.

Derken öğleden sonra saat 14:00 civarı çarpışma başladı… Bizans ordusu, Ahlat’tan 12 kilometre uzaklıktaki Rahva Ovası’na geldiğinde bütün tepeler çoktan Selçuklular tarafından tutulmuştu. Türk okçuları, Bizans ordusunu ok yağmuruna tuttu.

Bizans ordusunda paralı asker olarak yer alan Müslüman olmamış Türklerden Peçenekler ve Uzlar, daha savaş başlar başlamaz taraf değiştirerek Alparslan’ın güçlerine katıldı.

Bizans ordusu çember içine alındı

Alparslan bu savaşta askeri dehasını kullandı. Hilal taktiği için ordusunun bir kısmını pusulara yerleştirdi. Kendisi ise merkezde yer aldı. Saldırıya önce Selçuklular geçti. Bizanslılar da hemen karşılık verdi.

Türkler, Sultan Alparslan’ın yaptığı savaş planı doğrultusunda hilal taktiğini uygulamaya koydu. Merkez hattaki kuvvetler yavaş yavaş geri çekilmeye başladı. Diyojen, bu tuzağa çabuk düştü. Türklerin yenilgiyi kabul ederek geri çekildiğini düşündü ve ordusunu ileri sürdü. Tam o sırada, pusuda bekleyen Türk kuvvetleri harekete geçti. Bizans ordusu böylece bir çember içine alındı. Gerideki destek birliklerinin başında bulunan Andronikos, yardım etmek yerine kaçmayı tercih etti. Ermenilerin de Bizans saflarını terk etmesi ile ordu tamamen dağıldı.

Savaş, karanlık çökene kadar hız kesmeden devam etti. Bizans ordusunun önemli kısmı kılıçtan geçirildi, generallerin çoğu esir alındı. Esir alınanlar arasında İmparator Romen Diyojen de vardı.

Esir düşen İmparator, kötü muamele görmedi. Alparslan ve Diyojen arasında bir barış anlaşması yapıldı. Bu anlaşmaya göre İmparator, kurtuluş akçesi olarak 1,5 milyon altın verecekti. Bizans Devleti de her yıl Selçuklulara 360 bin altın ödeyecekti. Bizanslıların elindeki Müslüman esirlerin serbest bırakılması, anlaşmanın bir diğer önemli şartıydı.

Malazgirt, Türk tarihinin dönüm noktalarından biri oldu. Zaferin ardından Bizans güç kaybetti ve Türk beyleri Anadolu’nun batı kıyılarına kadar ulaşarak yerleşmeyi başardı. Zamanla beylikler güçlendi. Öyle ki onlardan biri olan Osmanlı Beyliği, üç kıtaya yayılan bir imparatorluğa dönüştü.

Romen Diyojen’in trajik sonu

Bizans İmparatorluğu’nda, yenilginin ardından, zaten çok da tasvip edilmeyen Romen Diyojen tahttan indirildi. Yerine, VII. Mikhail imparator yapıldı. Bunu öğrenen Diyojen, ordusundan geride kalanlarla harekete geçti. Kendisini tahttan indirenlerle çatışmaya girdi ama sonuç hezimetti.

Bu ikinci yenilgi üzerine Romen Diyojen, Kilikya’da küçük bir kaleye çekildi. Orada teslim olan Diyojen’in gözlerine mil çekildi. Ardından Kınalıada’daki bir manastıra kapatıldı. Yaraları yüzünden enfeksiyon kapan Romen Diyojen birkaç gün içinde öldü.

Anadolu’da beylikler kuruldu

İmparator VII. Mikhail tahta çıktıktan sonra Alparslan ve Romen Diyojen’in yaptığı anlaşmayı tanımadığını ilan etti. Bu haber Alparslan’ı harekete geçirdi. Türk beylerine, Anadolu’yu fethetmeleri için emir verdi.

Malazgirt Meydan Muharebesi sonunda Bizans ordusunun dağılması bu fetihleri daha da kolay hale getirdi. Türkler, önemli bir direnişle karşılaşmadan kolayca Ege ve Marmara kıyılarına dek ilerledi. Bu toprakları yurt edinmek amacıyla fetheden Türkler, Anadolu’da birçok beylik kurdu. Zaman içinde Anadolu göçlerle beslendi ve tam bir Türk yurdu haline geldi. Böylece üç kıtada hüküm süren Osmanlı İmparatorluğu’na dek uzanan tarihi süreç başlamış oldu.